کودها در ایران انواع مختلفی دارند. تعدادی کودهای حیوانی یا نباتی هستند که در گمرک با کدتعرفه ۳۱۰۰۰۰ شناخته می‌شوند. تعدادی کودهای معدنی و شیمیایی هستند که در کشور ما تنوع زیادی دارند؛ دسته‌ای کود میکرومعدنی و نوع دیگری هم کود اوره است که اکثر صادرات ایران را دارد و HS Code آن ۳۱۰۲۱۰۰۰ است. کودهای زیادی دیگری هم وجود دارند: فسفات، کودهای NPK، سولفات پتاسیم، کلر پتاسیم، سوپر فسفات‌ها، نیترات‌های آمونیوم، نیترات‌های کلسیم، نیترات‌های سدیم و خیلی چیزهای دیگر که در کشور ما کار می‌شوند. با توجه به بازار خوب صادرات کود در این مقاله می خواهیم به بررسی این موضوع که صادرات چه کود هایی مجاز است؟بپردازیم همراه ما باشید.

صادرات چه کود هایی مجاز است؟

با توجه به نیاز کشاورزان داخل کشور به انواع کود و طبق آخریم مقررات صادرات کود در کشور ، تولید کنندگان کود مجاز به صادرات کودهایی هستند که طبق نیاز کشاورزان کشور اضافی بوده و می توانند به بازار کشورهای خارجی متقاضی صادر و عرضه شوند.

حال اگر کودهایی که کشاورزان داخلی به آن احتیاج دارند و تولید آن به اندازه ای نباشد که جوابگوی نیاز کشاورزان کشور باشد تولید کنندگان کود اجازه صادرات این نوع کودها را ندارند. با توجه به توانایی کشور در زمینه صادرات کود و بازار خوبی که این محصول دارد تولید کنندگان داخلی باید تلاش کنند تا با همت و پشتکارشان و حمایت مسئولین تولید کودهای خود را افزایش داده تا علاوه بر رفع احتیاج کشاورزان داخلی بتوان نیاز کشورهای متقاضی و خریدار کود خارجی را برآوره کرد.

شاید بد نباشد که بدانید اکثر کشورهایی که ما با آنها کود صادر می کنیم کودبیشتر اوره می‌خرند و کودهای دیگر را کمتر. پس تولید کنندگان می توانند با افزایش تولید کود اوره بازار صادرات کود را رونق بخشند و باعث ارزآوری و سود به کشور شوند.

چرا صادرات کود اوره ممنوع شد؟

در زمینه کم‌یاب شدن کود اوره در سطح کشور باید بگوییم یکی از دلایل نایاب شدن این کود صادرات بیش از حد مجاز آن به خارج از کشور است از سویی دیگر در حال حاضر پتروشیمی کرمانشاه که تولید کننده کود اوره در کشور بود به کشور دیگری واگذار شده که بر شدت کمبود‌ها دامن زده است. به گفته کارشناسان کمبود کود تنها مختص اوره نبوده بلکه در زمینه سایر کود‌ها همچون NPK، ریز مغذی‌های دیگر و کود‌های فسفاته نیز کمبود شدیدا احساس می‌شود، کشاورز در حالی که بتواند این کود‌ها را تهیه نمایند باید به اجبار از بازار آزاد خرید نماید.
با توجه به صادرات غیر مجاز این نوع کودها برای مدت زمان معینی تا نیاز کشاورزان داخلی در این زمینه رفع شود صادرات کود اوره و برخی دیگر از کودها ممنوع اعلام شد.

ظرفیت صادرات کود های مختلف در کشور به چه میزان می باشد؟

با توجه به توانایی کشورما در زمینه تولید انواع کود و صادرات آن می توان گفت از  ۷۲۶ میلیون دلار درآمد از صادرات انواع کود در کشور، ۸۶۴۰۰ دلار آن کود حیوانی، ۷۱۷ میلیون دلار آن کود اوره، ۵۶۱۰ دلار آن نیترات سدیم است. کودهای دیگری هم داریم که کودهای خاصی هستند و جزو این محصولات نبوده‌اند و به بعضی کشورها مانند کلمبیا، هند، قزاقستان، سریلانکا، افغانستان، عراق، ویتنام و غیره صادر شده‌اند. مثلا کودهای NPK به ازبکستان رفته است. حجم آن بسیار کم است. این ظرفیت صادراتی ما بوده که حجم صادراتی کودهایی غیر از نیترات و اوره و حیوانی، ۳۲۰۰ هزار دلار است.

صادرات کود به چه کشورهایی انجام می شود؟

کشورها یی مانند کلمبیا، هند، قزاقستان، سریلانکا، افغانستان، عراق، ویتنام و آذربایجان، عمان، مالزی، سومالی، سنگاپور، ترکیه، امارات، فیلیپین هم کشورهایی هستند که از ایران کود می‌خرند و انواع کودهای تولید شده در ایران به این کشورها صادر می شوند.

جایگاه ایران در صادرات کود کجاست؟

شاید نتوانیم در سال ۲۰۱۷ جایگاه خاصی برای ایران پدر صادرات کودپیدا کنیم. طبق آمار ایران در سال ۲۰۱۹ در حوزه کود حیوانی ۲۰۹ هزار دلار کار کرده است. آمار قبلی که به شما داده ایم که همان ۷۲۶ میلیون دلار درآمد است مربوط به سال ۲۰۱۷ بود. ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ خیلی فرقی با هم ندارند. متأسفانه ما در این زمینه خیلی خوب کار نکرده‌ایم. رقم آن هم نسبت به سال‌های قبل کاهش پیدا کرده و کمتر شده است و باید در این زمینه تولید کنندگان کود تلاش فراوانی کنند تا بازر صادرات کود را دست بگیرند.

بزرگ ترین صادر کننده های کود چه کشورهایی هستند؟

در سال ۲۰۱۷ دنیا نزدیک به ۸۳۲۵۹۱ دلار حجم صادرات کود، کود حیوانی بوده است، به صورت فرآوری شده یا شکل‌های مختلف آن. ممکن است فرآوری نشده هم جزو آن باشد. بزرگترین کشورهای دنیا در زمینه صادرات کود حیوانی در سال ۲۰۱۷ نترلند، ایتالیا، بلژیک، کانادا و آمریکا هستند. جالب است بدانید که نترلند و ایتالیا به ترتیب با رقم ۱۷۴ میلیون دلار و ۱۲۵ میلیون دلار (هر دو با هم نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار که به ترتیب ۲۱ و ۱۵ درصد بازار و در مجموع نزدیک به ۳۶ درصد سهم بازار را پوشش داده‌اند) بزرگترین صادرکننده‌های کود هستند. بعد از این‌ها بلژیک با رقم ۹۰۷ میلیون دلار صادرکننده بزرگ کود می باشد.

مسائل مرتبط با صادرات انواع کودها :

همانطور که می دانید معاونت زراعت در امور مربوط به کود از جمله واردات، ثبت سفارش، صادرات، پایش و توزیع انواع کودها نظارت دارد.

کنترل واردات و عرضه انواع مواد کودی تولیدی با توجه به ثبت انواع کودها در موسسه تحقیقات خاک و آب در حال انجام است. اما در زمینه صادرات انواع کودها هرچند که کمیته صادرات کود وزارت جهاد کشاورزی کنترل‌های لازم را انجام می‌دهد ولی گزارش‌های رسیده از گمرکات کشور به خصوص گمرکات شرق کشور نشان می‌دهد که کودهای مختلف از جمله کودهایی که با ارز دولتی وارد کشور می‌شوند با عناوین دیگر در خارج از فصل ۳۱ کتاب مقررات صادرات و واردات صادر می‌شوند.

استفاده از عناوینی چون سولفات نیتروژن که با این عناوین سولفات آمونیوم را صادر می‌نمایند، یا خاک فسفات سنتی که سوپر فسفات تریپل را صادر می‌نمایند همچنین دی آمونیوم فسفات را در قبالب نمک طعام صادر کرده‌اند. بنابراین لازم است طی مکاتبه با گمرکات کشور موارد زیر متذکر شده و نظارت بر صادرات در این شرایط بیشتر گردد.

۱- صادرات انواع مواد معدنی به شکل گرانوله

۲- داشتن عناوین فسفر، نیتروژن، پتاسیم، سولفات نیترات، کلراید و گوگرد در اظهار متقاضی

قوانینی که برای صادرات مجاز کود باید به آنها توجه کرد :

با توجه به تخلفاتی که در زمینه کودهای وارداتی با نرخ ارز دولتی و صادر کردن آن ها با قیمت ارز آزاد مسئولین برا گمرک ها و صادرات کود قوانین زیر را بنا نهادند که در قسمت زیر به انها می پردازی:

۱- صادرات کلیه کودهای کشاورزی (شیمیایی، آلیف زیستی و نیز کود اوره با پوشش گوگردی) منوط به صدور مجوز سیستمی در اظهارنامه توسط نماینده وزارت جهاد کشاورزی  از طریق سامانه جامع امور گمرکی می‌باشد. بدیهی است توجه واحد ذیربط صدور مجوز صادرات در وزارت جهاد کشاورزی، به مفاد بند۱ نامه شماره ۹۷/۵۰۴/۴۹۳۵ مورخ ۹۷/۰۹/۱۳ دفتر توسعه صادرات آن وزارتخانه (مبنی بر ممنوعیت صادرات کلیه کودهای کشاورزی وارداتی با ارز دولتی و کلیه کودهای که در تولید آنها از ترکیب این کودها به هر میزانی استفاده شود) ضروری می‌باشد.

۲- صادرات کود اوره (تولید واحدهای پتروشیمی) تحت تعرفه ۳۱۰۲۱۰۰۰ صرفا توسط شرکت‌های تولیدی مندرج در جداول ضمیمه نامه شماره ۶۰/۹۰۸۳۴ مورخ ۹۷/۰۴/۰۹ وزارت صنعت، معدن و تجارت (ابلاغی طی بخشنامه شماره ۱۱۷/۹۷/۴۳۸۵۹۰ مورخ ۹۷/۰۴/۱۷) امکان پذیر بوده و علاوه بر آن باستناد بخشنامه شماره ۴۶۳/۹۳/۲۰۰۲۳۴ مورخ ۹۳/۱۱/۰۱ منوط به اخذ مجوز از شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. لیکن تاکید می‌گردد صادرات کود اوره با پوشش گوگردی صرفا با اخذ مجوز از وزارت جهاد کشاورزی امکان‌پذیر می‌باشد.

۳- با توجه به مشابهت ظاهری و عنوان بعشی از محصولات معدنی (از جمله کالاهای فصل ۲۵ جداول ضمیمه کتاب مقررات صادرات و واردات)، محصولات و مواد شیمیایی (از جمله کالاهای فصول ۲۸ و ۲۹ همان جداول) با بعضی از انواع کودهای کشاورزی، بمنظور اجتناب از سوء استفاده‌های احتمالی ناشی از اظهار بعضی کالاهای دارای ممنوعیت، محدودیت و عوارض صادراتی، تحت عناوین مشابه دیگر، دستور فرمایید ترتیبی اتخاذ گردد در هر مورد به هنگام انجام تشریفات صادرات محصولات موصوف، با امعان نظر به نامه شماره ۹۷/۵۰۱/۷۲۵۲ مورخ ۹۷/۱۲/۱۶ معاونت محترم توسعه بازگرانی و صنایع کشاورزی (تصویر پیوست)، نسبت به اعمال دقت کافی اقدام لازم معمول داشته و در صورت وجود ابهام یا در صورت نیاز با ارسال نمونه کالا به آزمایشگاه استاندارد، نسبت به استعلام و تعیین ماهیت کالا و اینکه آیا کالای مورد آزمایش، کودهای کشاورزی تلقی شده و یا می‌تواند بعنوان کودهای کشاورزی و یا مواد کمکی خاک مورد استفاده قرار گیرد، بررسی لازم را بعمل آورده و در صورتی که ابهامی در جوابیه آزمایشگاه استاندارد باشد با ارسال نمونه کالا به آزمایشگاه‌های همکار با وزارت جهاد کشاورزی و نمایندگان استانی موسسه تحقیقات خاک و آب در سطح کشور (موضوع بند ۵ این بخشنامه)، جهت تعیین ماهیت و نوع کالا، درصد عناصر تشکیل دهنده، نام تجاری کالا، نام شیمیایی یا معدنی کالا، اقدام و در جوابیه آزمایشگاه، بطور دقیق مراتب را استعلام نمایند.

۴- ضمنا ً فهرست آزمایشگاه‌های همکار با وزارت جهاد کشاورزی و نمایندگان استانی موسسه تحقیقات خاک و آب در سطح کشور و دامنه فعالیت آنها در فرایند صادرات کودهای کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی (ضمیمه نامه شماره ۹۷/۵۰۴/۴۵۳۵ مورخ ۹۷/۱۱/۱۳ آن وزارتخانه) نیز جهت بهره‌برداری لازم ارسال می‌گردد.